Tytuł wpisu „Jak przygotować dziecko do egzaminu w ED” jest trochę przewrotny. Piszę przecież na blogu, że w edukacji domowej rodzice przekazują dziecku odpowiedzialność za jego naukę. I że nie stają się dla niego nauczycielami, którzy wykładają każdy temat z podręcznika. Dlaczego więc mieliby je przygotowywać do egzaminu? Przecież przygotuje się samo… Nie trzeba go odpytywać przed egzaminem ani w żaden inny sposób sprawdzać. Czy tak rzeczywiście jest?
Czytając dyskusje w sieci można odnieść wrażenie, że od pierwszego dnia zamiany szkoły na edukację domową dziecko można zostawić samo z nauką. Nie odpytywać. Nie dawać zadań. Nie sprawdzać, czego się nauczyło. Tak jakby przejście na nauczanie domowe miało wymiar magiczny. Dziecko nie umiało się uczyć, ale edukacja domowa w jednej chwili zmienia rzeczywistość. I dziecko już umie. Rodzic więc ma nic nie sprawdzać, żeby nie podważać jego wiary w siebie i swoje umiejętności.
Nie ma jednej słusznej drogi w edukacji domowej. Wszystko zależy od dziecka, jego wieku, predyspozycji, umiejętności i szeregu jeszcze wielu innych czynników. Jedno dziecko po rozpoczęciu ED samo zorganizuje sobie pracę. Inne będzie potrzebowało wsparcia przez miesiące a może i lata.
Dlatego pochylam się dziś nad przygotowaniem do egzaminu. Przedstawiam moje obserwacje i wnioski płynące z kilku lat uczenia w domu. Jeżeli masz podobne doświadczenia — daj znać w komentarzu. Jeżeli myślisz inaczej, to tym bardziej zachęcam Cię do podzielenia się opinią i udziału w dyskusji.
A w bieżącym wpisie przeczytasz o tym:
- Dlaczego egzamin w edukacji domowej wzbudza tyle emocji?
- Wyzwania związane z egzaminem i trudności, z którymi mierzy się dziecko
- Jak pomóc dziecku przygotować się do egzaminu w edukacji domowej?
- Czy odpytywać dziecko przed egzaminem?
- Po co rozmawiać z dzieckiem o zagadnieniach wymaganych na egzaminie?
- Nasza strategia na pomoc dziecku w przygotowaniu do zaliczenia materiału
- Nie sugeruj się innymi
- Emocje rodziców
- Przygotowanie do egzaminu może obejmować przyjazd do szkoły i spotkanie z nauczycielem
- Świętujemy i doceniamy wysiłek, a nie wyniki
Dlaczego egzamin w edukacji domowej wzbudza tyle emocji?
My, rodzice, w większości wychowaliśmy się w typowych placówkach stacjonarnych. To pozostawiło w nas swój ślad. Przekonania, które wynieśliśmy ze szkoły, często są nieuświadomione. Potrzeba czasu, żeby je odkryć i sprawdzić, czy dobrze opisują rzeczywistość. To jeden z elementów odszkolnienia, o którym pisałam we wpisie Co to jest odszkolnienie i jak sobie z nim poradzić.
Kiedy więc zaczynamy edukację domową, mierzymy się z dwoma rodzajami problemów. Tymi rzeczywistymi i tymi z naszej głowy. Dodatkowo wkraczamy w nową rzeczywistość z wieloma obawami. Na pierwszy plan wybija się zwykle pytanie, czy sobie w tej nowej rzeczywistości poradzę. Jeżeli najbliższe otoczenie nie wspierało decyzji o ED, to presja ciążąca na rodzicu jest jeszcze większa. Pierwsze egzaminy dziecka urastają do rangi sprawdzianu rodzicielsko-nauczycielskich umiejętności.
Często więc prawdziwym powodem stresu rodziców przed egzaminem jest strach przed tym, jak sami zostaną ocenieni przez otoczenie. Pisałam o tym przy opisywaniu naszego pierwszego egzaminu: Jak przeżyć egzamin dziecka i nie zwariować.
Wyzwania związane z egzaminem i trudności, z którymi mierzy się dziecko
Egzamin w edukacji domowej obejmuje materiał z całego roku szkolnego. Nie ma możliwości zaliczania go stopniowo, jak dzieje się to w przypadku uczniów ze szkól stacjonarnych. Na początku przygody z edukacją domową może to powodować w dziecku/rodzicu wiele napięć.
Problemem bywa nie tylko ilość wiedzy do przyswojenia i zdania za jednym razem. Dochodzi do tego także niepewność co do samego wyglądu egzaminu czy kontakt z nieznanym nauczycielem.
Od klasy czwartej edukacja wczesnoszkolna zostaje zastąpiona przez poszczególne przedmioty. Liczba egzaminów zwiększa się więc od 2 w klasach 1-3, przez 6 w klasie czwartej aż do 12 w klasie ósmej. (O egzaminach przeczytasz więcej we wpisie Egzaminy w edukacji domowej). Rozplanowanie czasu na naukę i przyswojenie wymaganych treści może stanowić dla dziecka problem. W końcu w edukacji domowej nie ma lekcji, nikt nie narzuca zadań do zrobienia. Potrzebna jest odrobina samodyscyplin, a czasem zaangażowanie rodzica w organizowaniu nauki czy powtórki materiału.
W wielu szkołach nauczyciele zachęcają uczniów do zaprezentowania na egzaminie przygotowanego przez dziecko projektu. To dobra metoda na przełamanie lęku związanego z kontaktem z obcym nauczycielem. Jednak w zależności od charakteru dziecka przygotowanie takiej pracy może powodować napięcia, zwłaszcza gdy dziecko przykłada dużą uwagę do tego, jak wypadnie. Projekt jest ambitnym przedsięwzięciem. Wymaga wykonania wielu zadań. Może się okazać, że natłoku innych zajęć zostanie odłożony na później, No i może nie starczyć na niego czasu…
Każdy z wymienionych elementów może powodować stres u dziecka. Może. Nie musi. Bo dzieci są różne. Trudno jednoznacznie wskazać najtrudniejszy element w przygotowaniu do egzaminu. Może to być zapamiętanie definicji czy innych danych typowo pamięciowych albo obszerność materiału. To Ty będziesz wiedzieć najlepiej, co może być przyczyną stresu u Twojego dziecka. I to Ty znajdziesz najlepszy sposób na to, by pomóc mu pozbyć się tego napięcia.
Jak pomóc dziecku przygotować się do egzaminu w edukacji domowej?
Zamiast zastanawiać się jak przygotować dziecko do egzaminu, lepiej pomyśleć, jak je wesprzeć. Pamiętasz ze szkoły z lekcji języka polskiego przekształcanie zdań ze strony biernej na czynną? W stronie czynnej to podmiot jest wykonawcą czynności, a w stronie biernej jest tylko jej odbiorcą. Kasie myje naczynia. Naczynia są myte przez Kasię.
Dokładnie o taką samą zmianę chodzi w podejściu do przygotowania do egzaminów. Mama uczy dziecko do egzaminu, Dziecko jest uczone przez mamę do egzaminu. Czujesz różnicę? Jeżeli edukacja domowa ma być procesem przekazywania dziecku odpowiedzialności za jego naukę, to przygotowanie do egzaminu jest jednym z etapów na tej drodze. Osobiście nie chcę myśleć, jak przygotować dziecko do egzaminu. Zdecydowanie jestem za zamianą na stronę czynną, by to dziecko się do niego przygotowywało. Ja jestem obok i mogę pomóc.
Czy odpytywać dziecko przed egzaminem?
W sprawie odpytywania dziecka przed egzaminem zdania rodziców są podzielone. Część uważa, że jest to jak najbardziej słuszna droga, podczas gdy pozostali się tego wystrzegają. Jak więc podejść do tego tematu? Wydaje mi się, że zacząć należy od postrzegania samego procesu odpytywania.
Zadałam kiedyś takie pytanie na Facebooku. Czytając odpowiedzi doszłam do wniosku, że większość osób ma negatywne skojarzenia z samym słowem odpytywanie. Nic dziwnego. Nawet po wielu latach od zakończenia szkoły na samo wspomnienie może zrobić się nieprzyjemnie. Pytanie tylko, czy kierując się emocjami z przeszłości, nie zabieramy czegoś ważnego dziecku?
Co by było, gdyby inaczej sformułować to pytanie? Odpytywanie kojarzy się z ocenianiem. A przecież nie taką mamy intencję, gdy odpytujemy dziecko. Chcemy zobaczyć, czy wszystko rozumie, czy może jest jakiś temat, który wymaga powtórzenia. A gdyby zapytać, czy rozmawiać z dzieckiem na temat materiału na egzamin? Odpowiedzi rodziców mogłyby być już trochę inne. Bo rozmawiać chcemy. Rozmowa kojarzy się ze wzajemnym poznawaniem. Z bliskością. Z ciekawością drugiego człowieka. I co najważniejsze — nie chcemy oceniać, tylko zrozumieć.
Po co rozmawiać z dzieckiem o zagadnieniach wymaganych na egzaminie?
Być może nie widzisz potrzeby, by odpytywać dziecko przed egzaminem. Jednak taka rozmowa (podkreślam słowo rozmowa) przynieść może wiele korzyści.
Powtórka materiału
Odpytywanie pozwala dziecku powtórzyć materiał. A powtórki zdecydowanie zwiększają ilość przyswojonych w pamięci informacji. Dzięki temu można obniżyć poziom stresu u dziecka związany z obawą, że nie zapamięta tak dużej ilości wiedzy.
Oswojenie sytuacji
Odpytywanie przez rodzica pozwala oswoić ustny egzamin. Można pokazać dziecku, jak budować wypowiedź i jak nawiązywać do wiadomości, które pamięta. Można też odegrać egzaminacyjne scenki z losowaniem pytań. Takie ćwiczenie to dobry sposób pomagający zmniejszyć napięcie i lęki związane z nową sytuacją.
Trening autoprezentacji
Rozmowa z rodzicem jak z nauczycielem na egzaminie to okazja do ćwiczenia autoprezentacji. To ważna umiejętność, która w wielu sytuacjach pozwalała moim synom wyjść z egzaminu obronną ręką. Dziecko uczy się nawiązywać do wiadomości, które posiada i wplatać je do swojej wypowiedzi.
Zmniejszenie stresu u dziecka przed egzaminem
W pierwszym roku nauki w ED wszystko jest dla uczniów nowe. Reakcja na nową sytuację zależy od wcześniejszych doświadczeń ze szkołą, charakteru i umiejętności dziecka. Odpytywanie może więc być sposobem na stres, bo pomaga wyobrazić sobie egzamin.
Nasza strategia na pomoc dziecku w przygotowaniu do zaliczenia materiału
Moja strategia przez te kilka lat uczenia dzieci w domu niewiele się zmieniła. Na początku towarzyszę w nauce dość intensywnie. Towarzyszę, ale nie nauczam. Pomagam i tłumaczę, gdy jest taka potrzeba (nawet cały materiał). Wymagam jednak zaangażowania i proaktywności ze strony dziecka. Jednym słowem robię wszystko, by nie zrobić w domu szkoły. Nie chcę wpaść w pułapkę strony biernej. Z czasem się stopniowo wycofuję i obserwuję, jak dziecko sobie radzi. A potem już tylko jestem potrzebna, gdy trzeba zapisać się na egzamin. Odpytuję, gdy dziecko o to poprosi. Ostatnio jednak synowie świetnie obywają się bez mojej pomocy. Odkryli, że sami mogą wzajemnie się sprawdzać i ten sposób podoba im się najbardziej.
Kiedyś wyszukiwałam dla synów testy w sieci, by mogli sprawdzić się w robieniu zadań z części pisemnej. Od czasu, gdy zmieniliśmy szkołę i dostajemy przykładowe zadania z poprzedniego roku, jest to dla nich wystarczające ćwiczenie.
Moja pomoc najczęściej związana jest z rozplanowaniem nauki w czasie. To młodszym synom sprawia jeszcze problemy. Korzystam wtedy z planera egzaminacyjnego, który przygotowałam do e-booka Jak ogarnąć egzaminy w edukacji domowej krok po kroku.
Nie sugeruj się innymi
Nie każde dziecko dojdzie do etapu nauki bez wsparcia rodzica. Może na to wpłynąć wiele czynników np. zespół Aspergera czy różnego rodzaju dysfunkcje. Gdy czytasz na Facebooku czy blogu o tym, jak radzą sobie inni, może to czasem rodzić frustrację. Zwróć jednak uwagę na to, że zwykle poznajesz w takich opowieściach tylko maleńki wycinek czyjegoś życia. Czytając o innych rodzinach — bierz na to poprawkę.
Emocje rodziców
Stres przed egzaminem dotyczy nie tylko dzieci. Może on też być problemem rodziców, o czym wspomniałam już wcześniej. Jeżeli chcesz pomóc dziecku w przygotowaniu do egzaminu, to dobrym pomysłem jest praca z własnymi emocjami. Stres u dziecka często jest wynikiem lęku i obaw rodzica. A moje doświadczenia i obserwacje pokazują, że często to rodzice mocniej przeżywają egzaminy. Zwłaszcza te pierwsze, gdy wyniki dziecka mają stanowić potwierdzenie słuszności podjętej decyzji o edukacji domowej.
Przygotowanie do egzaminu może obejmować przyjazd do szkoły i spotkanie z nauczycielem
Niepewność jest pożywką dla wyobraźni i wyolbrzymia problemy, co też może być przyczyną stresu u dziecka. W przypadku pierwszych egzaminów warto więc wcześniej pojechać do szkoły, żeby oswoić się z miejscem. Niektóre szkoły organizują konsultacje z nauczycielami, w innych prowadzone są regularne spotkania. Dobrze jest dopytać o taką możliwość, bo to też pomoże zmniejszyć lęk i stres przed egzaminem.
Świętujemy i doceniamy wysiłek, a nie wyniki
Moi synowie wiedzą, że bez względu na to, na jaką ocenę zaliczą egzamin, będziemy świętować. Wyniki egzaminu mają dla nas małe znaczenie. Takie podejście też jest sposobem na stres. Dziecko nie musi zastanawiać się, co będzie, jak nie nauczy się na piątkę czy czwórkę. Liczy się dla nas, że uporało się z nauką, że zrobiło to samo, że przezwyciężyło trudności, które napotkało, itd, itp. Sam wynik egzaminy ma drugorzędne znaczenie.
